چاپ مرکزی

بناهای قدیمی و مهمی مانند میدان هتل رامتین و کاخ بهارستان در شهر تهران، تداعی کننده حوادث و ماجراهای تعیین کننده تاریخ معاصر کشور است. کاخ بهارستان را که میرزا حسین خان سپهسالار بنیان گذاشت، بعدها محل مجلس شورای ملی شد. این بنا، تنها یادگار آن روزگار است که اینک در میدان بهارستان تهران بر جای مانده است. تندیس وسط میدان بهارستان تهران، تاکنون چندین بار عوض شده است. ساختمان بهارستان متحمل گلوله‌های توپ و دست کم دو آتش سوزی بزرگ شده است. همچنین، میدان بهارستان تهران شاهد زد و خوردها، میتینگ‌ها، تظاهرات و تیراندازی‌های بسیار و محل ترورهای سیاسی مهم و تاریخ ساز بوده است.سمت شمال میدان بهارستان تهران، محل باغ نگارستان هتل المپیک تهران فتحعلی شاه قاجار بود که مدخل آن در جلوی میدان بهارستان و خود باغ نیز در شمال میدان بود. در سال 1284 هجری قمری که شهر تهران را توسعه دادند، این باغ جزو شهر تهران شد و بعدها زمین آن را قطعه قطعه کردند و ساختمانهای مختلف در آن ساختند.

میرزا یوسف آشتیانی، صدراعظم ناصرالدین شاه، میدان حسن آباد تهران را که آخرین حد شمال غربی شهر تهران بود به نام پسرش، میرزا حسن مستوفی هتل سیمرغ تهران الممالک بنا نهاد. در فاصله سالهای 1303 تا 1312 ه.ق چهار ساختمان با اقتباس از پالادیو، معمار معروف عصر رنسانس ایتالیا، در چهار سوی آن بنا شد. یکی از آنها تخریب و به جای آن در سال 1345 شمسی، ساختمانی چند طبقه برای بانک ملی ساخته شد. اما بقیه در فهرست آثار ملی قرار گرفت و از ویرانی مصون ماند. متأسفانه شکل زیبا و هماهنگ میدان حسن آباد تهران در اثر تغییرات ایجاد شده به هم خورده است   . آخرین هتل پاریز تهران تغییری که در ساختار میدان حسن آباد ایجاد شد، تخریب فلکه وسط آن در جریان ساختن تونل مترو و خیابان زیرگذر بود.

در زمانهای گذشته، برای مسافران خارجی و شاید هم برای افراد محلی، جالب‌ترین بخش تهران، محل چهارگوش و وسیعی بود به نام ارک که بخش قابل توجهی از جنوب میدان توپخانه را در بر گرفته بود. از زمانی که نوسازی شهر با تخریب این نواحی هتل فردوسی شروع شد، دیگر از چهره میدان ارک تهران هیچ اثر و نشانه‌ای نماند. میدان ارک تهران از میدان‌های مهم دارالخلافه تهران بود که سابقه آن به دوره شاه تهماسب صفوی می‌رسید. میدان ارک تهران در گذشته محصور بود و اطراف آن را خندق حفر کرده بودند و بیشتر بناهای سلطنتی در داخل آن قرار گرفته بود. نام این میدان از زمان فتحعلی شاه به یادگار مانده است. در زمان ناصرالدین شاه، میدان ارک تهران را به اسامی مختلف میدان شاه، میدان توپخانه و باغ گلشن می‌نامیدند و اینک به همان نام قدیمی ارک معروف است. محدوده جغرافیایی هتل آساره ارک تهران در زمان ناصرالدین شاه، در مقایسه با وضع خیابان‌های جدید تهران، چنین بود: از شمال به محوطه بین ضلع جنوبی میدان سپه و قسمتی از خیابان سپه (خیابان مریض خانه سابق) و خیابان بوذرجمهری تا چهارراه گلوبندک، از جنوب به خیابان ناصرخسرو (ناصریه)، از شرق به خیابان خیام (جلیل آباد) و از غرب به گلوبندک تا میدان امام خمینی.

مدرسه و مسجد شهید مطهری هتل هما تهران در خیابان شهید مصطفی خمینی (سیروس) واقع شده و از مدرسه‌های بزرگ و زیبای قرن سیزدهم هجری قمری ایران است. بانیان این بنای بزرگ و نیز بانیان ساختمان مجلس شورای ملی، حاج میرزا حسین خان سپه سالار قزوینی، صدراعظم دوره ناصرالدین شاه قاجار و برادرش مشیرالدوله بودند.کار پی‌ریزی مدرسه و مسجد شهید مطهری معتبر در سال 1296 هجری قمری آغاز شد. مجموعه این بنای شکوهمند، شامل جلوخان هتل نووتل و سردر و دهلیز و ساختمان دو طبقه حجره هاست. مدرسه و مسجد شهید مطهری دارای چهار ایوان، گنبدی بزرگ، شبستان (چهل ستون)، هشت گلدسته، مناره کاشی کاری و مخازن یک کتابخانه معتبر است.

دبیرستان البرز، در ضلع شمال غربی تقاطع خیابان انقلاب و خیابان حافظ (چهارراه کالج) واقع است. محوطه وسیع دبیرستان البرز با وسعتی بیش از 15 هکتار، در سال 1292 شمسی (1913 میلادی) توسط یک هیئت آمریکایی از خواهر میرزا حسن خان مستوفی و شوهرش جلال الدوله خریداری شد و سپس در سال 1303 شمسی ساختمان مرکزی آن توسط هتل تهران نیکلای مارکوف، معمار برجسته روسی، با الهام از بناهای ایرانی و اسلامی در مدت یکسال به پایان رسید. دبیرستان البرز که در بدو تاسیس کالج آمریکایی نام داشت و بعداً کالج البرز نام گرفت، در سال 1319 شمسی از آمریکاییها خریداری گردید و به کار آنها خاتمه داده شد. دبیرستان البرز، با حیاط و باغی بزرگ شامل مجموعه‌ای از ساختمانهای قدیمی و جدید و تاسیسات جانبی است که ساختمان مرکزی و ساختمان آموزشگاه علوم، قدیمی‌ترین بخشهای این مجموعه است. ساختمان مرکزی دبیرستان البرز، در زمینی به وسعت حدود 3000 متر مربع احداث گردیده است. کل بنا دارای نماهای متقارن است و علاوه بر تکرار ریتم پنجره‌ها، نمای شمالی و جنوبی ورودی ساختمان دارای ایوانی بلند است. نماهای شمالی و جنوبی، با نورگیرها و ستونهای آجری کتیبه‌هایرزرو هتل تهران کاشی‌کاری شده فیروزه‌ای بالای قوس پنجره‌ها تزئین شده‌اند. ورودی دبیرستان با چند پله در سطح بالاتر قرار دارد و در دو طرف آن دو برج احداث شده است. ازاره سنگی دور تا دور بنا را فرا گرفته و تمامی بنا از آجر است. ستون‌های سراسری بنا، دارای بدنه سنگی و کف فضاهای داخلی نیز سنگفرش شده است.